چکیده:
نکات مشترک لوله گذاری شامل تحویل، بارگیری ، حمل و باراندازی مصالح لوله گذاری مانند لوله، اتصالیها، متعلقات ، شیرها ومصالح حفاظت لوله، نصب ، آزمایش و
راه اندازی خطوط لوله آب، فاضلاب، آب باران و آبهای سطحی است.
استانداردها و مراجع
• استانداردهای فنی مصالح تحویلی کارفرما
مصالح لوله گذاری و مصالح حفاظت لوله توسط کارفرما با رعایت استانداردهای مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (ISIRI ) و
سایر استانداردهای معتبر و مورد قبول، تأمین و به پیمانکار تحویل داده خواهد شد.
مصالح، ماشین آلات و ابزار
• مشخصات فنی اجرای کار
مشخصات فنی اجرای کامل لوله گذاری شامل تحویل، بارگیری وحمل مصالح، نصب و آزمایش و راه اندازی خطوط لوله آب، آب باران و
فاضلاب خواهد بود.
تهیه، تأمین و به کارگیری نیروی انسانی، ماشین آلات و ابزار کار و همچنین تأمین مصالح مورد نیاز به منظور اجرای کامل لوله
گذاری (به جز مواردی که درتعهد کارفرما است)، آزمایش و راه اندازی و نگهداری عملیات انجام شده تا زمان تحویل موقت
درتعهد و به عهده پیمانکار خواهد بود.
تهیه لوله ها، اتصالی ها، متعلقات، شیرها و مصالح حفاظت لوله ها کلاً به عهده کارفرما است .
پی سازی و بستر سازی
خاک انتخابی : خاک انتخابی یا خاک مرغوب برای بسترسازی یا خاکریزی اطراف و روی لوله، باید:
با دانه بندی مناسب باشد.
عاری از مواد کلوخه ای رسی، مواد آلی، خاکهای یخ زده و عاری از شاخه و ریشه درختان باشد.
خاکهای ریزدانه باLL >50 برای لوله های قابل انعطاف خصوصاً لوله های پلاستیک مناسب نیست.
از تنوع دانه بندی مصالح در یک ترانشه لوله گذاری اجتناب شود و از مصالح با یک نوع دانه بندی استفاده شود.
مصالح دانه بندی شده باید مقاوم در برابر تخریب ناشی از نفوذ آبهای زیرزمینی بوده و با توجه به رطوبت و تراکم مورد نظر و به
منظور حداکثر باربری بستر به نحو مطلوب ریخته و کوبیده شود .
مصالح با دانه بندی مناسب با حداقل فضای منفذی حداکثر باربری را تأمین خواهد نمود
کارهای مقدماتی و آماده سازی:
کارهای این قسمت عبارت از انجام کلیه فعالیت هایی است که برای آماده نمودن شرایط کار و عملیات بعدی شامل حمل لوله و
متعلقات به پای ترانشه، ریسه کردن لوله، حفاری ترانشه، لوله گذاری و انجام و تکمیل عملیات نصب و آزمایشهای هیدرواستاتیک
و ضدعفونی کردن و را ه اندازی سراسری لازم است .این عملیات شامل پیاده کردن مسیرکار، تمیزکاری و رفع موانع ، بوته کنی،
قطع اشجار و بالاخره تخریب ساختمانها و تأسیسات در مسیر لوله گذاری نیزخواهد بود.
نقشه برداری و پیاده کردن مسیر لوله گذاری
تمیزکاری مسیر لوله گذاری
تسطیح مسیر لوله گذاری (بوته کنی و برداشت خاک نباتی (
قطع اشجار و عبور از باغات و مراتع
پیمانکار حق قطع اشجار موجود در مسیر لوله گذاری و یا به هنگام عبور احتمالی باغات و مزارع را نداشته و باید قبلاً مجوزهای لازم
را از مهندس مشاور یا سایر ارگانهای مربوط دریافت کند.
تخریب ساختمانها و تأسیساتی که در مسیر لوله گذاری قرار دارند.
خاکبرداری و برداشت عوارض
چنانچه مسیرهای لوله گذاری از نقاط کوهستانی یا مناطق ذوعارضه عبور کند قبل از ریسه نمودن لوله ها و متعلقات، پیمانکار باید
نسبت به برداشت عوارض موجود و آماده سازی مسیر کار برای شروع کانال کنی حفاری ترانشه اقدام کند .
عمق ترانشه لوله گذاری اختلاف ارتفاع بین رقوم کف ترانشه و رقوم زمین پس از خاکبرداری فوق الذکر خواهد بود .
نقاطی که باید عملیات خاکبرداری به منظور برداشت عوارض صورت گیرد در مشخصات طرح منعکس است .
خاکبرداری ترانشه لوله گذاری و حمل خاک اضافی
منظور از خاکبرداری ترانشه کندن ترانشه لوله گذاری در هر نوع زمین برای قراردادن لوله های انتقال آب، شبکه توزیع آب و شبکه
جمع آوری فاضلاب، آب باران و آبهای سطحی است.
مسیر لوله گذاری و رقوم های نصب لوله در نقشه های اجرایی مشخص شده و یا توسط مهندس مشاور به پیمانکار ابلاغ خواهد
شد. قبل از شروع عملیات حفر ترانشه، پیمانکار موظف است مسیر دقیق لوله گذاری و همچنین وضعیت زمین طبیعی یا زمین
دست خورده پس از عملیات خاکبرداری را برداشت و به تأیید مهندس مشاور برساند .
نوع زمین
به طور کلی زمین های با بافت سیلتی یا بافت دانه ای و زمینهای لجنی، به هنگام حفر ترانشه نیاز به تمهیدات خاص به منظور
نگهداری جدار ترانشه دارند. حفر ترانشه در زمینهای با بافت رس سفت، شن و ماسه سیمانته که به طور نسبی و در شرایط خشک
دارای ایستایی لازم می باشند، برای جلوگیری از بروز حوادث غیر مترقبه پیمانکار موظف است تمهیدات لازم را به هنگام عملیات
کندن ترانشه در زیر تراز آب به عمل آورد.
عرض وعمق ترانشه
حداقل عرض ترانشه به منظور کندن مسیر لوله گذاری بستگی به نوع و قطر لوله، عمق ترانشه، بافت و نوع زمین دارد. عرض
خالص در رقوم کف ترانشه حفاری شده و یا در داخل فضای حفاظت شده باید به نحوی باشد که بتوان با توجه به تأمین شرایط
ایمنی لازم به راحتی لوله را به داخل کانال هدایت و نصب کرده و خاکریزی اطراف و روی لوله را انجام داد.
عمق ترانشه لوله گذاری تابع وضعیت زمین، عمق یخ زدگی در منطقه اجرای کار، نوع و قطر لوله، بارهای وارده به لوله و سرانجام
ملاحظات فنی و هیدرولیکی برای نصب لوله خواهد بود .
حفاری ترانشه
تأکید می شود جدار ترانشه همواره باید به صورت قائم حفر شود مگر در مواردی که در مشخصات طرح ترتیبات دیگری خواسته
شده باشد. پیمانکار باید عملیات حفاری ونصب لوله را با برنامه ریزی صحیح به نحوی انجام دهد که در روزهای کاری، حفاری
ترانشه، عملیات نصب و سپس مراحل مختلف لوله گذاری، خاکریزی به طور پیوسته با پیشرفت عملیات حفاری ترانشه صورت
گیرد. پیمانکار مجاز به کندن ترانشه درطولهای زیاد قبل از نصب لوله در دوره کاری روزانه نخواهد بود. پیمانکار موظف است در
مناطقی که سطح آب زیرزمینی بالا بوده و امکان بالازدن (غرقاب شدن یا شناور شدن) لوله وجود دارد، تمهیدات لازم را بر اساس
مشخصات طرح به عمل آورد .
حفاری ترانشه در مناطق شهری:
خطوط شبکه توزیع آب ، شبکه جمع آوری فاضلاب و آبهای سطحی و خط انتقال آب از مخازن سرویس به ابتدای شبکه توزیع
درمناطق مسکونی شهری است.
پیمانکار باید تجهیزات لازم به منظور تأمین عبور و مرور دائمی و مطمئن عابرین پیاده و وسایل نقلیه از روی کانالها یا گودها و
همچنین محلهایی که به علت اجرای کار عبور سواره رو یا پیاده رو قطع شده را به عمل آورد. همچنین پیمانکار موظف است
نسبت به نصب علائم هشدار دهنده، حصارکشی درمحلهای مورد نظر، نصب چراغهای راهنمایی و به طور کلی تجهیزات لازم به
منظور تأمین ایمنی و حفاظت کامل اقدام کند .
حفاری ترانشه در خارج شهر:
مراد از حفاری ترانشه درخارج از شهر احداث خطوط انتقال آب به مخازن سرویس شهرها است .
به منظور جلوگیری از وارد آوردن صدمات و خسارات به افراد غیر، پیمانکار موظف است مراقبت های لازم به منظور نگهداری
ترانشه تا پایان کامل عملیات و پر نمودن نهایی ترانشه و جلوگیری از سقوط افراد، وسایل نقلیه و احشام به هنگام روز یا شب در
مسیرهای حفاری شده خصوصاً در نقاطی از مسیر لوله گذاری که از حوالی نقاط مسکونی شهری یا دهات عبور می کند به عمل
آورد
حمل خاک اضافی (دپوی مصالح زائد):
مصالح حفاری شده اضافی که به مصرف خاکریزی مجدد نمی رسد یا خاکهای نامناسب مسیر لوله گذاری که طبق نظر مهندس
مشاور قابل مصرف مجدد درخاکریزیها نیست خاک اضافی تلقی می شود.
خاک اضافی باید با نظرمهندس مشاور به محلهای مورد نظر خارج کارگاه (دپوی مصالح زائد) حمل و تخلیه شود .
زهکشی کف ترانشه:
در مسیرهای لوله گذاری که سطح آب زیرزمینی از رقوم نصب لوله بالاتر باشد نیاز به زهکشی در تمام طول عملیات اجرایی خواهد بود
به هنگام بسترسازی و پی سازی نصب لوله زهکشی از مصالح مورد تأیید صورت خواهد گرفت .
خاکریزی و کوبیدن خاک:
خاکریزی اطراف و روی لوله به منظور تأمین سه شرط اساسی زیر باید صورت بگیرد:
-تأمین جایگاه و بستر مناسب برای لوله
-تأمین ایستایی ثانویه لازم بین لوله و دیوار ترانشه
-انتقال بارهای روی لوله به دیوار ترانشه و پی
ناحیه خاکریزی مرحله اول (مقدماتی)خاکریزی این مرحله شامل خاکریزی اطراف و روی تاج لوله تا ارتفاع مشخص قبل از
آزمایش هیدرولیکی خط لوله است .
ناحیه خاکریزی نهایی خاکریزی این مرحله شامل خاکریزی تکمیلی بعد از خاکریزی انتخابی روی لوله و پس از انجام
آزمایشهای هیدرولیکی است .
حمل لوله و متعلقات به پای کار و ریسه کردن آن نصب لوله و متعلقات
مراحل نصب لوله شامل بازدید قبل از نصب لوله، قراردادن لوله در ترانشه، بستن لوله (جا زدن لوله) است.
کلیه لوله ها باید به لحاظ صدمه دیدن احتمالی به هنگام بارگیری تخلیه و ریسه شدن در محل کار کنترل و بازرسی شود.
لوله های بااندود سیمانی داخلی و با پوشش خارجی باید مورد بازرسی دقیق قرار گیرد .
محل اتصال لوله ها به یکدیگر (انتهای لوله ) با توجه به نوع اتصال آنها نباید دارای هیچ گونه صدمه و یا دو پهنی باشد تا پس از
اتصال و جا زدن آ ب بندی را دچار مشکل کند .
لوله گذاری (خواباندن لوله )
لوله گذاری به صورت پیوسته (روش دفنی)
شرایط لوله گذاری معمولی
در این شرایط لوله به صورت معمولی بر روی بستر آماده شده در کانال حفر شده در زمین طبیعی و یا در خاکریزی قرار داده می
شود.
بدنه لوله باید در تمام طول لوله با کف ترانشه تماس کامل داشته و تحت هیچ شرایطی نباید وزن لوله توسط اتصالی ها به بستر
منتقل شود. لوله گذاری معمولاً باید از پایین دست شروع شود. لوله باید در مسیر نشان داده شده در نقشه های اجرایی نصب شود.
شیب کف ترانشه در نقشه های اجرایی نشان داده می شود. حداقل این شیب 0/2 درصد است .
شرایط لوله گذاری در شیب های تند
در مواردی که لوله گذاری در کانال با شیب تند صورت گیرد به منظور جلوگیری از فرار و حرکت لوله براثر بارهای خارجی، لوله
باید توسط عوامل نگهدارنده عمود بر مسیر خط لوله ثابت شود.
در شرایط لوله گذاری در شیبهای تند پیمانکار موظف است که از ورود آبهای سطحی به داخل کانال و جاری شدن در بستر کانال
جلوگیری کند .
لوله گذاری روی بستر ناپیوسته (روی پایه)
به منظور عبور از زمینهای لجنی و یا زمینهای بسیار خورنده و نامناسب یا عبور لوله از داخل تونلها یا عبور از روی رودخانه ها و
نهرها ، لوله بر روی پایه مناسب نصب خواهد شد.
بستن لوله (جازدن)
بستن یا جا زدن لوله مهمترین و اساسی ترین بخش لوله گذاری است .پیمانکار موظف است کارهای این مرحله را با دقت کامل
انجام دهد تا اطمینان کامل از آ ب بندی اتصالی ها حاصل گردیده و در نهایت موجب بازدهی بیشتر خط لوله در محدوده عمر
طراحی شود. نحوه جا زدن لوله بستگی به نوع لوله، نوع اتصال و وضعیت کانال از نظر شیب و شرایط زمین است .
اتصال به صورت سرساده و سرکاسه
در این نوع اتصال محتمل ترین علت عدم آ ببندی وجود مواد زائد بین لاستیک آ ببندی و نشیمن گاه آن در سمت سرکاسه لوله
است .
از نکات مهم دیگری که ممکن است به اجرای یک اتصال صحیح و آ ب بندی صدمه وارد کند، عدم جا زدن کامل لوله سرساده
درقسمت مقابل است. معمولاً در قسمت سرساده علامت گذاری برای جاگذاری صحیح انجام می شود. چنانچه این علامت گذاری
در کارخانه صورت نگرفته باشد، می توان در کارگاه با یک قطعه گچ سر لوله ها را قبل از جا زدن علامت گذاری نمود .
نگهداری لوله در شیبهای تند
چنانچه شیب مسیر لوله گذاری از 1:5 ( یک عمودی، 5 افقی) تندتر باشد، نگهداری لوله به منظور جلوگیری از رانش و فرار لوله
الزامی است. نگهداری لوله باید با بلوکهای بتنی نگهدارنده عمود بر مسیر لوله گذاری یا ترتیبات دیگری صورت گیرد .
برای شیبهای بین 1:6 و 1:12لزوم اجرای بلوکهای نگهدارنده بستگی به کیفیت زمین دارد و برای شیبهای کمتر از1:12 نیاز به
احداث بلوکهای وادار نیست .
• در ترانشه های با شیب بسیار تند معمولاً بعد از خاکبرداری، ترانشه به صورت مسیر تخلیه آبهای سطحی یا زیرزمینی عمل می کند و
جریان سریع آب باعث شستشوی مواد کف بستر شده و در نهایت باعث تقلیل ضریب اطمینان کارهای نصب لوله می شود. در این
مورد می توان برای ساخت بستر لوله و خاکریزی روی آن از مصالح انتخابی مورد تأیید مهندس مشاور استفاده نمود.
• کنترل نیروهای ضربه ای
نحوه کنترل و جذب نیروهای ضربه ای در محل اتصالی ها و تغییر مسیرها به صورت زیر است.
1 - ساخت بلوک ضربه گیر
2 - میل مهار
آزمایش هیدرولیکی (هیدرواستاتیک) و ضدعفونی کردن خطوط لوله آب تحت فشار:
آزمایش هیدرواستاتیک و ضدعفونی نمودن خطوط لوله آب برای تأمین اهداف زیر صورت می پذیرد :
اطمینان از صحت انجام کار و مناسب بودن لوله، شیرها، متعلقات و سایر لوازم به کار گرفته شده و در نتیجه تحمل فشار لازم توسط تمام
قسمتهای خط در مقابل فشار طراحی و عدم نشت آب به مقدار بیش از حد مجاز آن.
ضدعفونی نمودن کلیه قسمتهای خطوط لوله آب به نحوی که انتقال آب به نقاط مصرف بدون هیچ گونه آلودگی صورت گیرد.
آزمایش هیدرولیکی (هیدرواستاتیک) و ضدعفونی کردن خطوط لوله آب تحت فشار:
به این ترتیب و برای تأمین اهداف مذکور، انجام مراحل متمایز زیر ضروری است:
آزمایش فشار هیدرواستاتیک قسمتهای مختلف خط لوله
آزمایش و ضدعفونی کردن خط لوله
شستشوی سراسری خط لوله
عمدتاً مراحل ضدعفونی و شستشوی سراسری به صورت همزمان انجام و در یکدیگر ادغام می شوند.
آزمایش فشار هیدرواستاتیک خط لوله
رعایت اصول و ضوابط عمومی زیر به هنگام انجام آزمایش هیدرواستاتیک توصیه می شود:
فشار آزمایش خطوط لوله با توجه به نکات قبلی و بسته به مورد، باید برای فشار 1/5 برابر فشار کار (برای خطوط لوله با فشار کار
تا 10 آتمسفر ( و یا فشار کار به اضافه 5 آتمسفر (برای خطوط لوله با فشار کار بیش از 10 آتمسفر ) مورد آزمایش قرار گیرند.
طول هر قطعه از خط لوله که مورد آزمایش فشار واقع می شود، به نوع و قطر لوله بستگی دارد . تقسیم خط لوله به قطعات مورد
نظر از طریق بستن شیرها مجاز نیست.
آزمایش فشار هیدرواستاتیک خط لوله:
آزمایش شیرهای قطع و وصل روی خط لوله در مراحل بعدی و طی شستشوی سراسری لوله با فشار بهره برداری انجام می شود و
نیازی به آزمایش جداگانه نیست.
خاکریزی روی بدنه لوله در موقع آزمایش باید حداقل تا 30 سانتیمتر روی تاج لوله صورت گرفته باشد . اتصال لوله ها به یکدیگر
و محل متعلقات باید باز و قابل بازدید و رویت باشند .
کلیه متعلقات لوله از قبیل زانو، سه راه، چهار راه، تبدیل و غیره باید طبق مشخصات طرح مهار گردند تا در اثر نیروی فشار ناشی از
آزمایش تغییر مکان ندهند .
پرکردن خط لوله باید به آهستگی و از نقطه پست شروع شود .
کلیه پیچ و مهره فلنجها، کنترل و از محکم بودن آنها اطمینان حاصل شود .
مقدار آب تزریق شده برای پرنمودن خط لوله نباید از مقادیر مندرج در سایر بخش های این مشخصات فنی و مشخصات طرح
تجاوز کند .
آب تزریق شده برای پر نمودن و آزمایش هیدرولیکی لوله باید کاملاً صاف، بی بو، و عاری از هرگونه مواد معلق قابل ر ؤیت با
چشم غیرمسلح باشد .
پس از پر شدن خط لوله و حصول اطمینان از اشباع لوله ها (بسته به مورد (و تخلیه تمام هوای موجود در خط، افزایش فشار
توسط تزریق آب می تواند شروع شود .
معمولاً آزمایش فشار هیدرواستاتیکی در دو مرحله آزمایش اولیه و نهایی انجام می شود که نحوه و مقدار فشار هر یک در مشخصات طرح
ذکر و یا توسط مهندس مشاور ابلاغ می شود. در صورت فقدان این دستورالعمل، می توان به شرح زیر عمل نمود: در مرحله اول، فشار خط را
به تدریج تا یک سوم فشار مورد آزمایش بالا برده و سپس باید تمام طول خط مورد بازرسی قرار گرفته و هرگونه نقصی مرتفع شود . در
مرحله دوم آزمایش، باید تدریجاً فشار را افزایش و پس از هواگیری به فشار مورد نظر رساند
پس از رسیدن به فشار مورد نظر، خط لوله باید برای مدت تعیین شده در مشخصات طرح تحت فشار باقی مانده و سپس اندازه
گیری لازم بر اساس افت فشار و یا مقدار نشت آب بر اساس مشخصات مندرج دیگر این مشخصات فنی و مشخصات طرح انجام
شود.
بر روی بالاترین نقطه درپوش انتهایی قسمت مرتفع تر خط لوله باید یک شیر تخلیه هوا با قطر مناسب نصب شود. قطر شیرهای
تخلیه هوا متناسب با قطر خط اصلی انتخاب و معمولاً بین 0/5 الی 2 اینچ
می باشند .
بر روی پایینترین نقطه درپوش انتهایی قسمت پست تر خط لوله باید یک شیر تزریق آب با قطر مناسب نصب شود . قطر این شیر
نیز متناسب با قطر خط اصلی و مقدار آب تزریقی به خط بوده و معمولاً بین یک الی چهار اینچ است .
مهار لوله ها، شیرها، اتصالی ها، متعلقات، پشت بندها و درپوشها در حین آزمایش فشار هیدرواستاتیکی ضروری است .
هیچگونه عملیات اجرایی در ترانشه در طی مدت آزمایش فشار هیدرواستاتیکی مجاز نیست .
بر روی پایینترین نقطه درپوش انتهایی قسمت پست تر خط لوله باید یک شیر تزریق آب با قطر مناسب نصب شود . قطر این شیر
نیز متناسب با قطر خط اصلی و مقدار آب تزریقی به خط بوده و معمولاً بین یک الی چهار اینچ است .
مهار لوله ها، شیرها، اتصالی ها، متعلقات، پشت بندها و درپوشها در حین آزمایش فشار هیدرواستاتیکی ضروری است .
هیچگونه عملیات اجرایی در ترانشه در طی مدت آزمایش فشار هیدرواستاتیکی مجاز نیست .
هرگاه در حین عملیات آزمایش فشار هیدرواستاتیکی عیوبی در خط و متعلقات و شیرها بروز و مشاهده شود، عملیات باید متوقف و
آب تا حدود فراهم شدن شرایط کار در محل و یا محلهای مورد نظر برای اصلاح، تخلیه شود . شروع مجدد آزمایش تنها پس از
رفع کلیه عیوب مجاز است .
اصلاح و تعمیر اتصالی های که آب بند نبودن آنها در حین آزمایش مشاهده می شود، می تواند بدون تخلیه آب لوله و پس از
کاهش فشار خط تا حد ممکن انجام شود.
جک و یا وسایل مشابه درپوشهای موقت مادام که خط لوله دارای فشار است نباید باز و جابجا شوند .
ظرفیت تانکر و تلمبه آب برای افزایش فشار داخل خط باید متناسب با طول خط مورد آزمایش و حداکثر فشار مورد نظر انتخاب
شود .
آزمایش فشار هیدرواستاتیکی لوله ها و متعلقات و شیرهائی که قطعات آزمایش شده خطوط لوله را به یکدیگر متصل می نمایند
ضروری نبوده و آزمایش سراسری خط لوله برای این قطعات کوچک کفایت می کند .
پس از پایان موفقیت آمیز آزمایش فشار هیدرواستاتیکی هرقطعه و تأیید مهندس مشاور، صورت جلسه انجام کار تنظیم شود. در
این صورتجلسه اطلاعات لازم از قبیل طول خط، فشار آزمایش، مدت آزمایش، عیوب مشاهده و رفع شده، مقدار افت فشار و یا
کاهش آب و غیره درج شود .
آزمایش و ضدعفونی کردن خط لوله
پس از اتمام کلیه عملیات اجرایی و نصب لوله، شیرها و متعلقات و آزمایش فشار هیدرواستاتیک قسمتهای مختلف، آزمایش و ضدعفونی خط
لوله انجام می شود. برای این منظور، باید از آب کاملاً صاف، بی بو و عاری از هرگونه مواد معلق قابل رؤیت با چشم غیر مسلح استفاده شود.
در این آزمایش، قسمتهای رابط بین قطعات خط لوله که هر یک قبلاً و به صورت جداگانه، مورد آزمایش فشار هیدرواستاتیک قرار گرفته اند و
همچنین شیرها روی خط نیز تحت آزمایش قرار می گیرند و در حقیقت تنها آزمایش فشار این قسمتها و شیرها، آزمایش سراسری است.
برای آزمایش و ضدعفونی خط لوله به ترتیب زیر عمل می شود :
به آب فوق حداقل 0/05گرم در لیتر ( 50 گرم در مترمکعب) کلر اضافه شود. مقدار کلر باقیمانده آب متوالیاً کنترل می شود به
نحوی که طی مدت 24 ساعت که آب با غلظت زیاد کلر باید در لوله باقی باشد، غلظت کلر هیچ گاه کمتر از 25 گرم در
مترمکعب نباشد .
شروع ضدعفونی از پایینترین نقطه خط است. برای این منظور، اولین شیر قطع و وصل منتهی به نقطه فوق، بسته شده وآبگیری
خط از پست ترین نقطه شروع و قطعه منتهی به شیر قطع و وصل فوق پر آب می شود. 24 ساعت پس از پر شدن این قطعه،
فشار خط تا فشار بهره برداری افزایش داده شده و به مدت 2 ساعت تحت فشار فوق باقیمانده و سپس افت فشار و یا مقدار نشت
آب اندازه گیری می شود. حداکثر افت فشار و یا نشت آب طی این مدت باید مانند آزمایش هیدرواستاتیکی باشد که در این حالت
قطعه فوق آب بند تلقی می شود. در غیر اینصورت، قسمت یا قسمتهایی از خط لوله آسیب دیده و از آب بندی خارج شده است و
یا قسمتهای رابط بین قطعات آزمایش شده آب بند نبوده که باید مرمت و آزمایش فوق تا حصول نتیجه تکرار شود .
پس از حصول اطمینان از آب بند بودن قطعه اول، شیر قطع و وصل بعدی )دومین شیر قطع و وصل پس از پایینترین نقطه) بسته
شده و شیر بسته شده قطعه قبلی باز و آب به قطعه دوم هدایت می شود و با افزایش آب و فشار، آزمایش برای مجموع قطعات اول
و دوم تکرار می شود و به همین ترتیب برای سایر قطعات ادامه یافته تا تمام خط به صورت قطعات بهم پیوسته و در نهایت
یکپارچه، تحت آزمایش و ضدعفونی قرار گیرد .
در صورت تأیید مهندس مشاور و به منظور کوتاه نمودن زمان آزمایش و ضد عفونی خط لوله، پیمانکار می تواند طول قطعات
آزمایش را بزرگتر انتخاب کند .
در طول آزمایش و ضدعفونی و قبل از تخلیه خط، کلیه شیرهای قطع و وصل باید با احتیاط کامل چندین بار باز و بسته شوند تا
آب دارای کلر با تمام نقاط شیر تماس پیدا کرده و عمل ضدعفونی انجام شود .
قبل از هدایت آب از یک قطعه به قطعه دیگر خط لوله، نخست باید کلر باقیمانده آب اندازه گیری شده و با ا فزودن کلر، غلظت
مورد نظر را به دست آورد .
در طی مدت آزمایش و ضدعفونی خط لوله باید کلیه انشعابات احتمالی خط به شبکه و خطوط انتقال موجود کاملاً آب بند باشند تا
از کاهش کاذب افت فشار در خط مورد آزمایش و همچنین ورود آب با غلظت زیاد کلر به خطوط و شبکه های در دست بهره
برداری اجتناب شود .
انجام تعمیرات روی قسمتهای در دست بهره برداری که به دلایلی صدمه دیده و باید تعویض گردند، ضروری است. شکستگی لوله
ها در خطوط آبرسانی وشبکه توزیع آب باعث می شود که آلودگی به سرعت در محدوده خط صدمه دیده انتشار یابد. در این حالت
ضمن تسریع در انجام تعمیرات، ارتباط منطقه آسیب دیده با سایر نقاط باید سریعاً از طریق بستن نزدیکترین شیرهای قطع و وصل،
قطع شده و خط آسیب دیده در صورت امکان از دو برای شستشو و آب از محل شکستگی خارج شود .
تخلیه آب خط لوله با توجه به غلظت کلر آن باید به نحوی انجام پذیرد تا از آسیب به محیط زیست و آب پذیرنده جلوگیری شود.
در این حالت پیمانکار باید قبلاً هماهنگی لازم را به عمل آورده و مجوزهای لازم را دریافت کند
پیمانکار باید برای کلیه کارکنان خود و مهندس مشاور و احیاناً کارفرما که در موقع ضدعفونی خط لوله در محل حضور دارند،کلیه
وسایل ایمنی از قبیل ماسک، دستکش و غیره را پی شبینی و تهیه و در اختیار آنان قرار دهد .
شستشوی سراسری خط لوله
شستشوی سراسری خط لوله باید پس از اتمام آزمایش و ضدعفونی، با آب پاک دارای کلر با غلظت تزریق به آب شرب انجام شود. برای این
منظور باید از آب مشابه آب مشروب شهری (با کنترل و تنظیم مقدار کلر آن) از منبع تغذیه استفاده شود. مقدار کلر آب مورد استفاده برای
شستشوی سراسری حتی الامکان سه گرم در مترمکعب بوده، ولی هیچ گاه نباید از یک گرم در مترمکعب کمتر شود.ضمناً با توجه به وجود
آب با غلظت زیاد کلر در خط ضدعفونی شده، شستشوی سراسری خط حت یالامکان بلافاصله و حداکثر ظرف مدت 24 ساعت پس از اتمام
آزمایش سراسری و ضدعفونی نمودن خط لوله انجام پذیرد.
آزمایش آب بندی مجاری و لوله های فاضلاب رو (لوله های ثقلی)
آدمروها و خطوط لوله فاضلابرو باید به صورت آب بند اجرا گردند. فاضلابروهای از جنس لوله های پیش ساخته باید تا جایی که شرایط فنی
اجازه می دهد آزمایش آببندی گردند. مجاری فاضلاب رو که در محل ساخته می شوند نیز باید مانند مجاری آجری، سیمانی یا بتنی آزمایش
آببندی گردند.
آزمایش آببندی حتی الامکان باید قبل از خاکریزی روی لوله انجام شود. به منظور نگهداری لوله در جای خود در هنگام آزمایش آببندی می
توان بر روی قسمتهایی از خط لوله به صورت موضعی خاکریزی نمود، ولی باید دقت شود اتصالی ها مدفون نگردند. همچنین در صورت نیاز
باید تدابیر لازم برای مهار لوله در مقابل نیروی شناورسازی درنظر گرفته شود.
آببندی اتصالی ها خط لوله فاضلابرو می تواند با آب یا هوا انجام شود. در این حالت افت فشار جزئی در صورت عدم فرار مشهود آب یا هوا از
محل اتصال قابل قبول است
آزمایش آب بندی (با آب)
برای آماده سازی برای انجام آزمایش کلیه روزنه ها، انشعابات و ورودیهای قطعه خط لوله مورد نظر برای آزمایش باید مسدود گردیده و در
صورت لزوم به وسیله پشت بندهای مناسب در مقابل فشار آزمایش محافظت گردند. اتصالی های لوله نیز برای جلوگیری از جابجایی و از
آببندی خارج شدن در زمان آزمایش باید با روش مناسب مهار گردند. درست قبل از پر نمودن لوله با آب باید خط لوله برای محافظت از
نیروی شناور سازی نگهداری و مهار شود.
پر کردن خط لوله با آب
خط لوله باید به صورتی از آب پر شود که هوای داخل لوله خارج شود. برای این منظور باید لوله از طرف پایین دست و به صورت آرام پرگشته
تا فرصت خروج هوا از بالا دست خط لوله میسر شود. پس از پرشدن خط لوله باید مدتی بعد کار آزمایش آببندی را شروع نمود تا فرصت
کافی برای حبابهای هوا که همچنان در لوله محبوس می باشند برای خروج از لوله وجود داشته و نیز کلیه دیواره های داخلی لوله کاملاً تر و
اشباع شده باشد.
فشار و زمان آزمایش
به منظور انجام آزمایش هیدرولیکی باید از یک لوله عمودی و یا ارتفاع سنج مناسب استفاده نمود. مبنای قرائت فشار بر اساس پایین ترین
نقطه قطعه خط لوله در حال آزمایش است. در خطوط لوله با جریان ثقلی ارتفاع فشاری 5 متر از پایین ترین نقطه خط لوله مورد آزمایش
مبنای کار است. برای انجام آزمایش دو طرف لوله فاضلابرو در حد فاصل دو آدمرو با وسیله مناسب بسته و آببندی می شود سپس لوله در
این فاصله پر از آب شود و بسته به نوع لوله و قطر آن با نظر مهندس مشاور بین یک تا 24 ساعت لوله پرآب نگهداری شود. پس از این
مرحله فشار آزمایش برای قطعه لوله اعمال و به مدت 15 دقیقه با تزریق آب اضافی فشار کار ثابت نگهداشته می شود.
آزمایش به روش هوا
برای آزمایش به روش هوا، فشار داخل خط لوله توسط کمپرسور افزایش یافته و پس از مدت زمان لازم به منظور ایجاد شرایط یکسان بین
دمای هوای ورودی و دمای جدار لوله، فشار خط ثابت می شود. سپس مقدار افت فشار خط لوله در فواصل معینی اندازه گیری می شود.
لازم به ذکر است این آزمایش برای مشخص شدن نشتی لوله و اتصالی ها بوده و نمی تواند مقادیر نشت و یا نفوذ آب را اندازه گیری کند.
ایمن سازی جدار ترانشه
جمع آوری اطلاعات از وضعیت خاک و تراز آب زیرزمینی در ترانشه لوله گذاری و همچنین عوارض موجود در محوطه کارگاه در اسناد پیمان
به منظور اطلاع رسانی به پیمانکار درج گردیده است. جمع آوری این اطلاعات به منظور دستیابی به اهداف زیر است:
- تعیین بهترین و مناسب ترین روش حفاری و برنامه ریزی اجرای کار
- تعیین بهترین و مناسب ترین روش برای نگهداری جدار ترانشه خاکبرداری شده و تأمین شرایط ایمنی کار
- تعیین بهترین و مناسب ترین روش برای کنترل و هدایت آبهای زیرزمینی و کنترل نیروهای عمل کننده از کف به بالا
طبقه بندی مسیر لوله گذاری
زمین محل لوله گذاری به طورکلی در این قسمت به 4 طبقه تقسیم شده است:
زمینهای طبقه اول - به زمینی گفته می شود که با توجه به ارتفاع خاکبرداری امکان حفاری با شیب قائم میسر باشد.
زمینهای طبقه دوم- زمینهایی می باشند که پس از خاکبرداری امکان ترک خوردن در جدار ترانشه یا امکان خرد شدن جدارمتصور باشد.
زمینهای طبقه سوم - زمینهایی مانند خاکهای دستی، زمینهای ماسه ای یا محلهایی که قبلاً در آن خاکبرداری صورت گرفتهباشد.
زمینهای طبقه چهارم- زمینهای آبدار و لجنی که پس از خاکبرداری و بدون محافظت فوری نگهداری جدار ترانشه امکان پذیرنیست.
عوامل مؤثر در ریزش جدار ترانشه
عمق زیاد خاکبرداری ترانشه لوله گذاری
فشار آب موجود داخل خاک به علت بالابودن سطح آب زیرزمینی و عمل نیروی رانش بعد از خاکبرداری
نیروی وارده ناشی از وجود حرکت ماشین آلات عملیات خاکی در کنار ترانشه لوله گذاری
نیروی وارده از انباشته شدن خاکهای حاصل از خاکبرداری در کنار ترانشه
عدم رعایت حفاری ترانشه با شیب مناسب جدار (شیب پایدار )
وجود سطوح کلیواژ یا حفاری ترانشه در خاکهای دستی
نتیجه گیری:
با توجه به زلزله خیز بودن کشور ایران، پیشرفت های قابل توجهی در طراحی لرزه ای این خطوط دست یافته است به گونه ای که در اکثر زلزله های بزرگ و کوچکی که در کشورمان رخ داده، کمتر آسیبی در مورد خطوط لوله نفت و گاز گزارش شده است. نیز ضرورت تدوین آیین نامه طراحی لرزه ای خطوط لوله اجتناب ناپذیر است.
